Жасөспірімдер нашақорлығы – бұл өте қауіпті құбылыс.
Психобелсендізаттардықолданужәнеолардытеріспайдалану тек қанадәрігерлер, социологтар, психологтардығанаеместұтасқоғамды да мазалайтынелеулімәселеніңбіріболыпотыр. Жасөспірімдердіңпсихикасынаесеңгірететінәсерберетінәртүрлімедициналықемесдәрілер, сондай-ақесірткілер мен басқа да заттарқолданукеңінентаралуда.
Жасөспірімдержасыбиологиялықжәнепсихологиялықерекшеліктеріменқатар, алкоголь жәнеесірткініқосаесептегендебасқа да психобелсендізаттардытеріспайдалануғабелгілітүрдетәуекелжасауменсипатталады.
Заңсызпсихобелсендізататарғажататаындар, бұлжабайыөсетінкендірдіңтуындысы – марихуана, гашиш, анаша; опиоидтар (көкнар, апиын, морфий); ынталандырғыштар (шабыттану, кокаин, эфедрин); галлюциногендер; депрессанттар, сондай-ақкөптегенбасқа да заңғақарсызаттардықолдану, таратужәнесақтау. Заңсызесірткілержасөспірімдердіңпсихикасынсемдіріпоныңойлау, шешімқабылдау, өзініңмінез-құлқынбақылаужағдайынболдырмай, яғнибасқаларсияқтыөмірсүреалмайтындайхалгежеткізеді. Осындайалапаткүшініңболуынабайланыстыбұлзаттарәлемніңбарлықелдеріндезаңғақарсыболыптанылған.
Жасөспірімдернашақорлығы – бұлөтеқауіптіқұбылыс. Жасөспірімдердіңесірткігетәуелділігініңемделуіқиын, көбіндеесірткіден бас тартуоларүшінмәжбүрлікжәнеата-аналарыныңқалауысияқтыболыпкөрінеді. Бұлжастабалалардыңкөңіл-күйіқұбылмалы, өздерінтәуелсізсезінгілерікеледіжәнебарлығынқарсыерегісіпжасайды. Өкінішкеорай, мұндай «қыңырлықтың» бағасыөтежоғары.
Жасөспірімдердепсихобелсендізаттардықолданукезіндемінез-құлықтары мен көңіл-күйлеріндесебепсізөзгерістербайқалады. Осығанбайланыстыжасөспірімдердеқате улану, оныңқайталануысияқтыжағдайларданерекшесақ болу керек. осындайуланулардыңнегізіндежиі, бірақәрдайымемеспсихобелсендідәрілердіартықдозалаужағдайларыкездеседі. Барлықжағдайлардаата-аналарнемесемұғалімдер нарколог-дәрігерлерден консультация алуларыкерек. Нашақорлыққұмарлықтыертерекбайқаса, медициналықжәнепсихологиялықәсерлерқолданып, жасөспірімдіқұтқаружеңілірекболады. Жасөспірімдерденашақорлықтыңкөріністеріәртүрліболуымүмкінжәнеолесірткізаттарыныңтүрінебайланыстыболады. Алайдаата-аналардыңбаланыңесірткіқабалдапжүргенінбілугеболатынолардыңортақбелгісіболады.
Біріншіден, оныңмінез-құлқыөзгереді, жасөспірімсабаққадегенқызығушылығын, бұрынғыәуестенушілігінжоғалтады, сыныптастары мен достарынанбөлінебастайды, өтірікайтабастайды, көпуақытын «жаңадостарымен» өткізеді, ашуланшақ, күйгелек, көңіл-күйіқұбылмалы – көңілдікүйдентежелгенкүйгедейін, ата-анасыныңтыйымсалған, шектеуқойғаннәрселерінбұзады, үйдіңжұмысынорындауданқашады, үйденбірнешекүнгекетіпқалуы да мүмкін. Ата-аналарынанқашады, ұзынжеңкиімдеркиеді, үйденақшажәнеқымбатзаттаржоғалабастайды.
Нашақорлықпензардапшегетінжасөспірімдердіңсыртқытүріөзгереді: терініңтүрі- бозғылт-сұр, киімі мен шашы -жағымсыз, сүйкімсіз, аяқ-қолдарыісінуімүмкін. Нерв жүйесіжағынан – қозғалысжәнесөйлеуүйлесімділігібұзылған.
Есірткініңжасөспірімніңорганизмінеәсеретуіересекадамғаәсеретуденәлдеқайдакүштірек. Себебібаланыңорганизмінің даму шыңыол 12-15 жастараралығы. Еңбірінші ми азапшегеді- жасөспірімбіразуақыттаинтеллектуалдықабілетінжоғалтады, естиесақтауқабілетінашарлайды. Есірткінітұрақтықабылдауорганизмніңтолықтайсозылмалыулануынаәкеліпсоғады, соныңсебебінен иммунитет төмендейді, өсужәне даму баяулайды, орталық нерв жүйесініңжұмысыбұзылады. Есірткілерәлітолықкүйіндеқалыптаспағанрепродуктивтіжүйегетерісәсерінтигізеді. Екіжыныстыңбалаларында да патологиялықөзгерістерпайдаболады, оларбедеуліккенемесеұрықтыңдұрысдамымауынаәкеліпсоғады. Жасөспірімесірткігетәуелділікжағдайындаәдепсізжыныстықбайланысқатүсіп, соныңсебебіненсифлис, АИТВ инфекциясын, В гепатитітіннемесе ЖИТС жұқтыруымүмкін.
Жасөспірімдікнашақорлықтыңерекшелігібұлтәуелділіктіңемделуіқиын. Психотроптықзаттардантолықтүрде бас тартутиімділігіолнашақорлықтытастау.
Есірткігетәуелдіжасөспірімдердеондайниетжоқ. Оларемделудімәжбүрлік, жазанемесенеғұрлыммаңыздымәселелерденжалтарутәсілісияқтықарайды. Оғанбұлайшақарау, рахаталатынзаттаржасөспірімніңмиынаәсеретіп, оныңинтеллектуалдықжәнеталдауқабілеттілігінтөмендетеді. Сондықтанолардыңкөпшілігіұзақуақыттықемненкейін де есуастандырғышзаттарғақайтаданоралады.
Марихуана (нақтыатыканнабис) – психобелсенді (есірткілікзаты), кендірденалынады, каннабиноидтобынқұратынерекшеқұрылған тек қанакендірдекездесетін 500-ге таяукомпоненттенқұрылғанбиологиялықбелсендізат.
Марихуана қандайзиянкелтіреді?
- марихуана ішунемесетарту (түтінінжұту) арқылыөтеқуаттыпсихобелсендізат;
- марихуана жүргізудінемесеназараударудытөмендетуімүмкін (оны күрделімеханизмдер мен автомобильдержүргізгендеқолдануғаболмайды);
- кофеинменараластырсаестесақтауқабілетінашарлайды;
- марихуананықабылдаужүрекұстамасынболдыруымүмкін;
- марихуананықабылдауөтесубъективтісезілетінмасболуғаәкеліпсоғады, олқабылдау, көңіл-күй, мінез-құлыққажәнетанымдыққабілетінөзгертеді, егержоғары доза қабылдасаестужәнекөругаллюцинациясыпайдаболады;
- марихуананықабылдаууытты, нейроулағыш, психогендіәсербереді (сөйлеуанықтылығынжоғалту, бейқамдық, әумесерлікнемесеелеулікүдіктілік, байыпсызүрей, қорқыныш, мазасыздық );
- марихуананықабылдаудакөзқызарады, ауызқуысықұрғайды, ыстықнемесесуық болу, жүрекқағысыжиілейді, бұлшықеттерібосайды, демалужиілігіұлғаяды;
- марихуана айқынэйфорияғаәкеледі, олқайтаданқолдануқажеттілігінтудырады. Неғұрлыммаңыздыжанамаәсерлері де бар: аса үрейліреакцияларжәнеөткір психоз (үрейнемесеабыржу, паранойдтысанждырақ, қоршағанортаныңбүлінгендігінсезіну, галлюцинация);
- марихуананықолдану С гепатитінжұқтырғандардабауырфиброзыныңпайдаболуынаәкеліпсоғады.
Марихуананықолданумиғатікелей, әсіресеестесақтау, оқу, назараудару, реакция жылдамдығынажауаптыучаскегеәсеретеді. Жасөспірімніңойлауқабілеті, сана, ойлауқызметі, шешімқабылдаубарысындатерісәсерлердіқабылдаудаөтесезімтал.
Марихуананықабылдаубелгілері:
Қабылдаусимптомдары: «Ауыр» немесекомпульсивтітамақтану (марихуана асқазанныңқыщқылдығынбұзады, одан ас қорытубұзылады ), көзқабынады, қызарады, аздапқисайады (адамкөзінашыптұруғақиналады), «мақтаауыз»(ауызқуысыныңқұрғауы), тоқтаусыз, жөнсізкүлу, ұмытшақтық, естесақтауқабілетіненайырылу, әлсіздік, сылбырлық, баяу моторика, тұрақтыемес паранойя ұстамасы (күштіуланғанкезденемесеадаммарихуананныңбасқаесітрткілерменараласқанынбілмегенкезде), галлюцинация, жалқаулық, талаптанбау, топастық , адамныңнашақорлықмаскезіндеболғандағыденедегі, шаштағы, к…
Марина Белобородька Алматы қалалық Психикалық сауықтыру орталығының нарколог –психиатры