Жасөспірімдер нашақорлығы – бұл өте қауіпті құбылыс.

Психобелсендізаттардықолданужәнеолардытеріспайдалану тек қанадәрігерлер, социологтар, психологтардығанаеместұтасқоғамды да мазалайтынелеулімәселеніңбіріболыпотыр. Жасөспірімдердіңпсихикасынаесеңгірететінәсерберетінәртүрлімедициналықемесдәрілер, сондай-ақесірткілер мен басқа да заттарқолданукеңінентаралуда.

Жасөспірімдержасыбиологиялықжәнепсихологиялықерекшеліктеріменқатар, алкоголь жәнеесірткініқосаесептегендебасқа да психобелсендізаттардытеріспайдалануғабелгілітүрдетәуекелжасауменсипатталады.

Заңсызпсихобелсендізататарғажататаындар, бұлжабайыөсетінкендірдіңтуындысы – марихуана, гашиш, анаша; опиоидтар (көкнар, апиын, морфий);  ынталандырғыштар (шабыттану, кокаин, эфедрин);  галлюциногендер; депрессанттар, сондай-ақкөптегенбасқа да заңғақарсызаттардықолдану, таратужәнесақтау. Заңсызесірткілержасөспірімдердіңпсихикасынсемдіріпоныңойлау, шешімқабылдау,  өзініңмінез-құлқынбақылаужағдайынболдырмай, яғнибасқаларсияқтыөмірсүреалмайтындайхалгежеткізеді. Осындайалапаткүшініңболуынабайланыстыбұлзаттарәлемніңбарлықелдеріндезаңғақарсыболыптанылған.

Жасөспірімдернашақорлығы – бұлөтеқауіптіқұбылыс. Жасөспірімдердіңесірткігетәуелділігініңемделуіқиын, көбіндеесірткіден бас тартуоларүшінмәжбүрлікжәнеата-аналарыныңқалауысияқтыболыпкөрінеді. Бұлжастабалалардыңкөңіл-күйіқұбылмалы,  өздерінтәуелсізсезінгілерікеледіжәнебарлығынқарсыерегісіпжасайды. Өкінішкеорай, мұндай «қыңырлықтың» бағасыөтежоғары.

Жасөспірімдердепсихобелсендізаттардықолданукезіндемінез-құлықтары мен көңіл-күйлеріндесебепсізөзгерістербайқалады. Осығанбайланыстыжасөспірімдердеқате улану, оныңқайталануысияқтыжағдайларданерекшесақ болу керек.  осындайуланулардыңнегізіндежиі, бірақәрдайымемеспсихобелсендідәрілердіартықдозалаужағдайларыкездеседі. Барлықжағдайлардаата-аналарнемесемұғалімдер нарколог-дәрігерлерден консультация алуларыкерек. Нашақорлыққұмарлықтыертерекбайқаса, медициналықжәнепсихологиялықәсерлерқолданып, жасөспірімдіқұтқаружеңілірекболады. Жасөспірімдерденашақорлықтыңкөріністеріәртүрліболуымүмкінжәнеолесірткізаттарыныңтүрінебайланыстыболады.  Алайдаата-аналардыңбаланыңесірткіқабалдапжүргенінбілугеболатынолардыңортақбелгісіболады.

Біріншіден, оныңмінез-құлқыөзгереді, жасөспірімсабаққадегенқызығушылығын, бұрынғыәуестенушілігінжоғалтады, сыныптастары мен достарынанбөлінебастайды, өтірікайтабастайды, көпуақытын «жаңадостарымен» өткізеді, ашуланшақ, күйгелек, көңіл-күйіқұбылмалы – көңілдікүйдентежелгенкүйгедейін, ата-анасыныңтыйымсалған, шектеуқойғаннәрселерінбұзады, үйдіңжұмысынорындауданқашады, үйденбірнешекүнгекетіпқалуы да мүмкін. Ата-аналарынанқашады, ұзынжеңкиімдеркиеді, үйденақшажәнеқымбатзаттаржоғалабастайды.

Нашақорлықпензардапшегетінжасөспірімдердіңсыртқытүріөзгереді: терініңтүрі- бозғылт-сұр, киімі мен шашы  -жағымсыз, сүйкімсіз, аяқ-қолдарыісінуімүмкін. Нерв жүйесіжағынан – қозғалысжәнесөйлеуүйлесімділігібұзылған.

Есірткініңжасөспірімніңорганизмінеәсеретуіересекадамғаәсеретуденәлдеқайдакүштірек. Себебібаланыңорганизмінің даму шыңыол 12-15 жастараралығы.  Еңбірінші ми азапшегеді- жасөспірімбіразуақыттаинтеллектуалдықабілетінжоғалтады,  естиесақтауқабілетінашарлайды. Есірткінітұрақтықабылдауорганизмніңтолықтайсозылмалыулануынаәкеліпсоғады,  соныңсебебінен иммунитет төмендейді, өсужәне даму баяулайды, орталық нерв жүйесініңжұмысыбұзылады. Есірткілерәлітолықкүйіндеқалыптаспағанрепродуктивтіжүйегетерісәсерінтигізеді. Екіжыныстыңбалаларында да патологиялықөзгерістерпайдаболады, оларбедеуліккенемесеұрықтыңдұрысдамымауынаәкеліпсоғады. Жасөспірімесірткігетәуелділікжағдайындаәдепсізжыныстықбайланысқатүсіп, соныңсебебіненсифлис, АИТВ инфекциясын, В гепатитітіннемесе ЖИТС  жұқтыруымүмкін.

Жасөспірімдікнашақорлықтыңерекшелігібұлтәуелділіктіңемделуіқиын. Психотроптықзаттардантолықтүрде бас тартутиімділігіолнашақорлықтытастау.

Есірткігетәуелдіжасөспірімдердеондайниетжоқ. Оларемделудімәжбүрлік, жазанемесенеғұрлыммаңыздымәселелерденжалтарутәсілісияқтықарайды.  Оғанбұлайшақарау, рахаталатынзаттаржасөспірімніңмиынаәсеретіп, оныңинтеллектуалдықжәнеталдауқабілеттілігінтөмендетеді. Сондықтанолардыңкөпшілігіұзақуақыттықемненкейін де есуастандырғышзаттарғақайтаданоралады.

Марихуана (нақтыатыканнабис) – психобелсенді (есірткілікзаты), кендірденалынады,  каннабиноидтобынқұратынерекшеқұрылған   тек қанакендірдекездесетін 500-ге таяукомпоненттенқұрылғанбиологиялықбелсендізат.

Марихуана қандайзиянкелтіреді?

-              марихуана  ішунемесетарту (түтінінжұту) арқылыөтеқуаттыпсихобелсендізат;

-              марихуана   жүргізудінемесеназараударудытөмендетуімүмкін (оны күрделімеханизмдер мен автомобильдержүргізгендеқолдануғаболмайды);

-              кофеинменараластырсаестесақтауқабілетінашарлайды;

-              марихуананықабылдаужүрекұстамасынболдыруымүмкін;

-              марихуананықабылдауөтесубъективтісезілетінмасболуғаәкеліпсоғады, олқабылдау, көңіл-күй, мінез-құлыққажәнетанымдыққабілетінөзгертеді, егержоғары доза қабылдасаестужәнекөругаллюцинациясыпайдаболады;

-              марихуананықабылдаууытты, нейроулағыш, психогендіәсербереді (сөйлеуанықтылығынжоғалту, бейқамдық, әумесерлікнемесеелеулікүдіктілік, байыпсызүрей, қорқыныш, мазасыздық );

-              марихуананықабылдаудакөзқызарады, ауызқуысықұрғайды, ыстықнемесесуық болу, жүрекқағысыжиілейді, бұлшықеттерібосайды, демалужиілігіұлғаяды;

-              марихуана айқынэйфорияғаәкеледі, олқайтаданқолдануқажеттілігінтудырады. Неғұрлыммаңыздыжанамаәсерлері де бар: аса үрейліреакцияларжәнеөткір психоз (үрейнемесеабыржу, паранойдтысанждырақ, қоршағанортаныңбүлінгендігінсезіну, галлюцинация);

-              марихуананықолдану С гепатитінжұқтырғандардабауырфиброзыныңпайдаболуынаәкеліпсоғады.

Марихуананықолданумиғатікелей,  әсіресеестесақтау, оқу, назараудару, реакция жылдамдығынажауаптыучаскегеәсеретеді. Жасөспірімніңойлауқабілеті, сана, ойлауқызметі, шешімқабылдаубарысындатерісәсерлердіқабылдаудаөтесезімтал.

Марихуананықабылдаубелгілері:

Қабылдаусимптомдары: «Ауыр» немесекомпульсивтітамақтану (марихуана асқазанныңқыщқылдығынбұзады, одан ас қорытубұзылады ), көзқабынады, қызарады, аздапқисайады (адамкөзінашыптұруғақиналады),  «мақтаауыз»(ауызқуысыныңқұрғауы), тоқтаусыз, жөнсізкүлу, ұмытшақтық, естесақтауқабілетіненайырылу, әлсіздік, сылбырлық, баяу моторика, тұрақтыемес паранойя ұстамасы  (күштіуланғанкезденемесеадаммарихуананныңбасқаесітрткілерменараласқанынбілмегенкезде), галлюцинация, жалқаулық, талаптанбау, топастық , адамныңнашақорлықмаскезіндеболғандағыденедегі, шаштағы, к…

Марина Белобородька Алматы қалалық Психикалық сауықтыру орталығының нарколог –психиатры